«Διαδικτυωμένη γενιά»
Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος Ερευνητική Εργασία
2ο Γενικό Λύκειο Χαλκίδας
Β’ Λυκείου -Τμήμα Β1
Β’ Λυκείου -Τμήμα Β1
Σχ. Έτος: 2015-2016
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το τμήμα μας (B1 του 2ου ΓΕΛ Χαλκίδας) αποτελείται από 26 μαθητές και συντονιστής στην ερεύνα μας ήταν ο καθηγητής μας Ιωαννίδης Μενέλαος. Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας ασχοληθήκαμε με το διαδίκτυο και την νεολαία, επιλέγοντας τον τίτλο «Διαδικτυωμένη γενιά».
Επιλέξαμε να ασχοληθούμε με το διαδίκτυο διότι έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητα μας και είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από όλους μας και ιδιαίτερα από εμάς τους νέους που περνάμε αρκετές ώρες τη μέρα συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
- ΕΙΣΑΓΩΓΗ ………………………………………………
- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ……………………………………….
- ΕΡΕΥΝΑ (Θεωρητικό & Ερευνητικό μέρος) ………...
- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ……………..
- ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ - ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ……………………….
- ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ………………………..
- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ………………………………………..
- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
- ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το θέμα μας “Διαδικτυωμένη Γενιά” πιστεύουμε ότι είναι ενδιαφέρον λόγω του ότι όλοι μας χρησιμοποιούμε συχνά το διαδίκτυο. Η εργασία μας θα εστιάζει στη διερεύνηση και καταγραφή της σημερινής χρήσης του διαδικτύου από τους νέους . Ακόμη θα διερευνήσουμε τα περιθώρια ποιοτικής βελτίωσης στην ενασχόληση των εφήβων με το διαδίκτυο . Σκοπεύουμε να κατανοήσουμε πρώτα εμείς κάποια σχετικά ζητήματα και στη συνέχεια να βοηθήσουμε στην κατανόηση τους από τους συμμαθητές μας. Αν κάτι καταφέρουμε η συγκεκριμένη εργασία θα είναι σημαντική, διότι θα μάθουμε να αποφεύγουμε τους κίνδυνους του διαδικτύου και να κάνουμε θετική χρήση του . Να επισημάνουμε ότι υπήρχαν πολλά θέματα περιορισμού της ερευνάς διότι ο χρόνος κυρίως ήταν περιορισμένος ενώ χάσαμε και αρκετά μαθήματα για διαφόρους λόγους. Συνοψίζοντας ο σκοπός της εργασίας είναι να βοηθήσει τα νέα παιδιά να προστατευθούν από τους κινδύνους του διαδικτύου και να κάνουν πιο ασφαλή και ποιοτική χρήση σε αυτό.
2. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ / ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Το μάθημα της Ερευνητικής εργασίας δεν ήταν κάτι νέο για μας στη Β Λυκείου. Ήδη από την Ά Λυκείου είχαμε έρθει σε επαφή με αυτό, γνωρίζαμε τις διαδικασίες και έτσι λοιπόν ήταν αρκετά εύκολο για μας να ξεκινήσουμε με το θέμα που επιλέξαμε, τη Διαδικτυωμένη Γενιά.
Τα πρώτα μαθήματα της σχολικής περιόδου πραγματοποιήθηκαν στην τάξη. Αρχικά προτείναμε διάφορα θέματα για την εργασία μας , εκ των οποίων αυτό που υπερίσχυσε ήταν αυτό που επιλέξαμε. Στη συνέχεια έγινε ο χωρισμός μας σε τέσσερις ομάδες των έξι ατόμων σε κάθε μια από τις οποίες ορίστηκε ένας υπεύθυνος .Έτσι λοιπόν έπρεπε να χωρίσουμε το θέμα σε υποθέματα, με την κάθε ομάδα να αναλαμβάνει ένα. Μετά, περάσαμε στο εργαστήριο Πληροφορικής και κάθε ομάδα ορίστηκε να έχει το δικό της Η/Υ, στον οποίο θα σώζονται οι πληροφορίες που θα βρίσκουν τα μέλη της. Σε κάθε υπολογιστή επίσης βρίσκονταν και τα ημερολόγια τα οποία ο υπεύθυνος της ομάδας για αυτά συμπλήρωνε στο τέλος κάθε μαθήματος. Στις αρχές των μαθημάτων, αφού ορίστηκαν οι υπεύθυνοι των ομάδων και μοιράστηκαν οι διαδικασίες,ασχοληθήκαμε με το θέμα και τους άξονές του σε θεωρητικό αλλά και σε ερευνητικό επίπεδο , βρίσκαμε δηλαδή πληροφορίες ,τις συγκεντρώναμε και τις επεξεργαζόμασταν. Στη συνέχεια όμως, λόγω του ότι χάσαμε ορισμένα μαθήματα , έπρεπε να σπεύσουμε ώστε να ετοιμάσει η κάθε ομάδα μια παρουσίαση, η οποία σκοπό θα είχε να γίνει γνωστό στις υπόλοιπες το τι έχει διερευνήσει - συλλέξει μέχρι τότε, ώστε να αποφασίσει η ολομέλεια για την τελική δομή της εργασίας. Οι παρουσιάσεις αυτές όμως δεν κατάφεραν να προβληθούν - συζητηθούν στην ολομέλεια και η απόφαση πάρθηκε σε συνεργασία με τον συντονιστή καθηγητή. Να εξηγήσουμε ότι οι 3 ομάδες ασχολήθηκαν με τους θεωρητικούς άξονες της εργασίας μας και η τέταρτη σε συνεργασία με τις προηγούμενες, με την προετοιμασία του ερευνητικού μέρους - ερωτηματολογίου.
Καθώς έφτανε η λήξη του 1ου τετραμήνου, και σε συνδυασμό με την ημέρα ασφαλούς διαδικτύου που πλησίαζε αποφασίσαμε να διοργανώσουμε μια εκδήλωση στο αμφιθέατρο στην οποία θα παρευρίσκονταν οι μαθητές της Ά τάξης του Λυκείου, ώστε να τους ενημερώσουμε αναφορικά με το διαδίκτυο και τους κινδύνους που κρύβονται σε αυτό. Στο πλαίσιο αυτό συντάξαμε και ένα ερωτηματολόγιο το οποίο θα μοιράσαμε στους μαθητές και τα αποτελέσματα που θα συγκεντρώνονταν θα τα ενσωματώναμε στην τελική εργασία. Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν 130 μαθητές. Στην εκδήλωση αυτή προβλήθηκε και ένα βίντεο σχετικά με την πόλη μας , το οποίο δημιούργησε ο συμμαθητής μας Δραβαλλόπουλος Παναγιώτης, αν και ο χρόνος πίεζε αρκετά(https://www.youtube.com/watch?v=3WILzmm1YbY ). Στην συνέχεια το βελτίωσε και ταξίδεψε σαν βίντεο γνωριμίας στην κάτω Ιταλία με συμμαθητές μας που την επισκέφθηκαν. (https://www.youtube.com/watch?v=5P3KdPKYwXc)
Έτσι λοιπόν , με την ολοκλήρωση του θεωρητικού μέρους της εργασίας και παράλληλα με την επεξεργασία και την εξαγωγή συμπερασμάτων άρχισε και η συγγραφή της εργασίας μας αυτής.
3. ΕΡΕΥΝΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
Στο θεωρητικό μέρος της έρευνάς μας εστιάσαμε κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια και οι έφηβοι τα χρησιμοποιούν σαν κύριο τρόπο επικοινωνίας τους και στους πιθανούς κινδύνους από τη χρήση του διαδικτύου.
ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ
Ο όρος μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ή αλλιώς social media) αναφέρεται στα μέσα αλληλεπίδρασης ομάδων ανθρώπων μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων. Τα social media εμφανίζονται σε διάφορες μορφές όπως πχ.ιστολόγια, ιστοσελίδες όπως το Facebook, φόρουμς. 
Κοινωνική δικτύωση είναι η συγκέντρωση ή συμμετοχή των ατόμων σε συγκεκριμένες ομάδες. Κοινωνικά δίκτυα δηλαδή συναντώνται παντού και πάντα από τους πρώτους χριστιανούς έως στο World Wide Web. υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση: ο όρος “social media” αναφέρεται στα μέσα (εργαλεία) διαμοιρασμού της πληροφορίας, των δεδομένων και της επικοινωνίας στο κοινό, ενώ ο όρος “social networking” αναφέρεται στη δημιουργία και την αξιοποίηση των κοινοτήτων για τη διασύνδεση ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα. Θα μπορούσε να ειπωθεί δηλαδή ότι ο όρος “social media” αναφέρεται στα εργαλεία- μέσα ενημέρωσης κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ο όρος “social networking” στη διαδικασία της κοινωνικής δικτύωσης. Τα κοινωνικά δίκτυα διαθέτουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Υποστηρίζουν ποικιλία των μορφών περιεχομένου, όπως κείμενο, βίντεο , φωτογραφίες , ήχο, κ.τ.λ. Πολλά από αυτά κάνουν χρήση περισσοτέρων του ενός από αυτές τις επιλογές ως προς το περιεχόμενο Επιτρέπουν αλληλεπιδράσεις που περνούν μία ή περισσότερες πλατφόρμες μέσω διαμοιρασμού, email και τροφοδοσίες Χαρακτηρίζονται από διαφορετικά επίπεδα εμπλοκής του χρήστη οι οποίοι μπορούν να δημιουργήσουν , να σχολιάσουν ή να παρακολουθούν σε δίκτυα Social Media Απλοποιούν, βελτιώνουν την ταχύτητα και το εύρος της διάδοσης των πληροφοριών Προσφέρουν ενός- προς-ένα, ενός-προς-πολλούς και πολλών προς-πολλούς επικοινωνία Επιτρέπουν την επικοινωνία αυτή να πραγματοποιείται είτε σε πραγματικό χρόνο ή ασύγχρονη με την πάροδο του χρόνου Είναι ανεξάρτητα της συσκευής: Ο χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει για τη διείσδυση σε Social Media έναν υπολογιστή, ή κινητές συσκευές (tablets και smartphones ιδιαίτερα) Επεκτείνει εμπλοκή με τρεις τρόπους: με τη δημιουργία σε πραγματικό χρόνο online εκδηλώσεις, με την επέκταση σε απευθείας σύνδεση αλληλεπιδράσεις offline εκδηλώσεις, και τελευταία με την υποστήριξη ζωντανών εκδηλώσεων Οι πιο δημοφιλείς ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης σήμερα και τα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιουν είναι οι εξής:
Facebook
Άμεσο, προσωπικό, συνδυασμός πολλών μορφών περιεχομένου
Twitter
Σύντομα μηνύματα, ανοιχτή, hashtags που δηλώνουν το θέμα
Google+
Διαλειτουργικότητα με τα εργαλεία της Google
Youtube
Προβολή video, ανοιχτή πρόσβαση χωρίς εγγραφη
Blogger
Εύκολη δημιουργία blogs
LinkedIn
Επαγγελματικό, δημιουργά προφίλ, ανεύρεση εργασίας, συνεργατών
Ιnstagram
Επεξεργασία και δημοσίευση φωτογραφιών
Πιο αναλυτικά:
FACEBOOK
Το Facebook είναι ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου του 2004. Οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μέσω μηνυμάτων με τις επαφές τους και να τους ειδοποιούν όταν ανανεώνουν τις προσωπικές πληροφορίες τους. Όλοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο να συμμετάσχουν σε δίκτυα που σχετίζονται μέσω πανεπιστημίου, θέσεων απασχόλησης ή γεωγραφικών περιοχών. Η εγγραφή είναι δωρεάν, και όπως έχει δηλώσει ο δημιουργός του «είναι δωρεάν και θα είναι για πάντα».
Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ίδρυσε το Facebook ως μέλος του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Αρχικά δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνο οι φοιτητές του Χάρβαρντ ενώ αργότερα επεκτάθηκε για την Ivy League. Το όνομα της ιστοσελίδας προέρχεται από τα έγγραφα παρουσίασης των μελών πανεπιστημιακών κοινοτήτων μερικών Αμερικάνικων κολεγίων και προπαρασκευαστικών σχολείων που χρησιμοποιούσαν οι νεοεισερχόμενοι σπουδαστές για να γνωριστούν μεταξύ τους. Tο 2005 το δικαίωμα πρόσβασης επεκτάθηκε σε μαθητές συγκεκριμένων λυκείων και μέλη ορισμένων μαθητικών κοινοτήτων, ενώ το 2006 η υπηρεσία έγινε προσβάσιμη σε κάθε άνθρωπο του πλανήτη που η ηλικία του ξεπερνούσε τα 13 χρόνια.
TWITTER
Το Twitter (Τουίτερ) είναι ένας ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπει στους χρήστες του να στέλνουν και να διαβάζουν σύντομα μηνύματα (μέχρι 140 χαρακτήρες), τα οποία ονομάζονται τουίτς (Tweets). Τα μηνύματα μπορούν να αναγνωστούν και από μη συνδεδεμένους χρήστες, αλλά μόνο οι συνδεδεμένοι μπορούν να δημοσιεύσουν κείμενα. Δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2006 από τον Τζακ Ντόρσεϊ kαι δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου. Η υπηρεσία έγινε γρήγορα δημοφιλής και σήμερα έχει 250 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες (2014)Είναι ένας από τους δέκα πιο δημοφιλείς ιστοτόπους του διαδικτύου. 
INSTAGRAM
Το Instagram είναι μια δωρεάν εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης που δίνει την δυνατότητα λήψης, επεξεργασίας και κοινοποίησης φωτογραφιών και βίντεο στο διαδίκτυο. Οι χρήστες μπορούν να μοιράζονται φωτογραφίες και βίντεο με τους ακολούθους τους (followers) ή με επιλεγμένη ομάδα φίλων, να σχολιάζουν και να δηλώνουν ότι μια δημοσίευση τους αρέσει.
Η δημοφιλής εφαρμογή δημιουργήθηκε από δύο απόφοιτους του Πανεπιστημίου του Στάντφορντ, τους Κέβιν Σίστρομ και Μάικ Κρίγκερ και ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2010. Μόλις δύο μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2010, ο αριθμός των εγγεγραμμένων χρηστών έφτασε το 1.000.000. Σήμερα η εφαρμογή μετράει 20 δισεκατομμύρια φωτογραφίες από όλο τον κόσμο και 200 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες.Το όνομα της προέρχεται από τον συνδυασμό της λέξης Instant (στιγμιαίο) και telegram (τηλεγράφημα). Tο 2012 η εφαρμογή αγοράστηκε από το Facebook, προς ένα 1 δισεκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α.
Ο χρήστης μπορεί να τραβήξει μια φωτογραφία μέσω της εφαρμογής ή να χρησιμοποιήσει κάποια που έχει ήδη αποθηκευμένη στο τηλέφωνό του. Πριν την κοινοποιήσει μπορεί να εφαρμόσει εφέ και φίλτρα, να επισημάνει χρηστες στις δημοσιεύσεις του (tag), να προσθέσει περιγραφή και τοποθεσία και να την κοινοποιήσει κατευθείαν στο Facebook, στο Twitter.
Οι φωτογραφίες έχουν τετράγωνο σχήμα, παρόμοιο με το καρέ των φωτογραφικών μηχανών Kodak Instamatic και Polaroid. Οι χρήστες μπορούν να τις επεξεργαστούν και να διαμορφώσουν το τελικό αποτέλεσμα μέσω ειδικά σχεδιασμένων φίλτρων και ειδικών εργαλείων επεξεργασίας. H δυνατότητα εγγραφής και ο διαμοιρασμού βίντεο ενσωματώθηκε στο Instagram τον Ιούνιο του 2013.Η εγγραφή βίντεο υποστηρίζεται προς το παρόν μόνο στις εφαρμογές iPhone και Android. Η μέγιστη διάρκεια του βίντεο είναι τα 15 δευτερόλεπτα με ελάχιστο χρόνο τα τρία δευτερόλεπτα.
LINKEDLN
Το LinkedIn είναι ένας ιστοχώρος επαγγελματικής κοινωνικής δικτύωσης. Ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2002 από τον Ρέιντ Χόφμαν, αλλά ξεκίνησε επίσημα στις 5 Μαΐου του 2003. H έδρα της εταιρίας είναι στη Σίλικον Βάλεϊ και έχει γραφεία σε όλο τον κόσμο.[1]. Τα εγγεγραμμένα μέλη του έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το προσωπικό επαγγελματικό τους προφίλ, να συνδεθούν με άλλους χρήστες, να αναζητήσουν εργασία, αλλά και να δημιουργήσουν πελατολόγιο.
Χαρακτηριστικά
Το LinkedIn χαρακτηρίζεται από ποικίλες λειτουργίες με κυριότερες
- τη δημιουργία και την παρουσίαση του προφίλ των μελών,
- τη δυνατότητα λεπτομερούς παρουσίασης της εργασιακής εμπειρίας και αναλυτικού του εκπαιδευτικού υπόβαθρου
- τη δυνατότητα καταχώρησης προσωπικών πληροφοριών και ενδιαφερόντων
- τη δικτύωση και την αλληλεπίδραση με τα συνδεδεμένα μέλη,
- τη δυνατότητα παροχής συστάσεων (endorsement) από συναδέλφους, συνεργάτες και γενικότερα μέλη του δικτύου με τα οποία είναι κανείς συνδεδεμένος
- τη δημοσίευση και το διαμοιρασμό αναρτήσεων, παρουσιάσεων κλπ.
GOOGLE+
Το Google+ είναι μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης που ανήκει και λειτουργεί υπό την Google. Η Google έχει περιγράψει το Google+ ως ένα "κοινωνικό στρώμα" που βελτιώνει πολλές από την online υπηρεσίες της, το οποίο δεν είναι απλά μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά είναι επίσης ένα εργαλείο συγγραφικού δικαιώματος που συνοδεύει περιεχόμενο που βρίσκεται σε Παγκόσμιο Ιστό άμεσα με τον ιδιοκτήτη/συγγραφέα του.
Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης στο κόσμο μετά το Facebook.
Τα δύο κύρια πλεονεκτήματα του Google+ είναι η φωτογραφία και το χαρακτηριστικό "Hangout". Μια ενημέρωση τον Οκτώβριο του 2013 εστίασε σε αυτά τα πλεονεκτήματα. Κάθε εβδομάδα ανεβαίνουν στο Google+ 1,5 δισεκατομμύρια φωτογραφίες.
Παρόλα αυτά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στο άτομο. Αυτά τα προβλήματα εντοπίζονται στο παρακάτω άρθρο .
Η «σκοτεινή» πλευρά των κοινωνικών δικτύων
“Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες της άνθισης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η πολύ μεγάλη δυναμική αυτών των μέσων αντικατοπτρίζεται από τον τεράστιο αριθμό χρηστών που έχουν (το Facebook έφτασε τον Σεπτέμβριο του 2012 το 1 δισεκατομμύριο χρήστες). Πέρα, όμως, από τους εντυπωσιακούς αριθμούς και τη μεγάλη δημοτικότητά τους, τα ζητήματα που αφορούν τη «σκοτεινή» πλευρά της ευρείας υιοθέτησής τους δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά και δεν έχουν συζητηθεί ακόμα σε μεγάλη κλίμακα.
Ο σημαντικότερος κίνδυνος για τους χρήστες των κοινωνικών δικτύων είναι αυτό της ιδιωτικότητας των δεδομένων τους. Πάρα πολλοί χρήστες δημοσιεύουν, δίχως ενδοιασμό, προσωπικά δεδομένα, τα οποία είναι ορατά όχι μόνο από τους φίλους τους αλλά και από οποιονδήποτε άλλο χρήστη αυτών των μέσων. Συνάμα, πολλές φορές για λόγους δημοτικότητας αποδέχονται αιτήματα «φιλίας» χωρίς να γνωρίζουν την πραγματική ταυτότητα του αιτούντος. Ως αποτέλεσμα, προκύπτουν ζητήματα που έχουν να κάνουν με την κυβερνο-παρενόχληση (ειδικά σε ανηλίκους), την αποκάλυψη της τοποθεσίας των χρηστών, καθώς και θέματα ιδιοκτησίας της πληροφορίας που δημοσιεύεται στις πλατφόρμες αυτές. Επίσης, η αλληλεπίδραση των απλών ιστοσελίδων με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. κουμπί «Μου αρέσει») δίνει τη δυνατότητα στα κοινωνικά δίκτυα να γνωρίζουν και τους ιστότοπους που επισκέπτονται οι χρήστες τους.
Περνώντας στο οργανωμένο ηλεκτρονικό έγκλημα, είναι γεγονός ότι οι κακόβουλοι χρήστες του Διαδικτύου στοχεύουν στην απόκτηση και εκμετάλλευση δεδομένων. Ως αποτέλεσμα, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν πλέον έναν από τους κύριους στόχους τους. Μέσω αυτών εξαπολύουν τις παράνομες δραστηριότητές τους, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές όπως το ψηφιακό ψάρεμα (phishing), η διάδοση κακόβουλου λογισμικού (malware), η αποστολή διαφημιστικών μηνυμάτων (SPAM) κ.ά. Ταυτόχρονα, εκμεταλλευόμενοι τον τεράστιο όγκο προσωπικών δεδομένων, καθώς και την αλληλεπίδραση και τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των χρηστών, μπορούν να κάνουν τις επιθέσεις τους πιο στοχευμένες και αποτελεσματικές. Ιδιαίτερα, πλεονέκτημα τους δίνει και η ισχυρή σχέση εξάρτησης μεταξύ κοινωνικών δικτύων και φορητών υπολογιστών καθώς και έξυπνων κινητών τηλεφώνων.
Κλείνοντας, δεν πρέπει να παραβλέψουμε και την εσκεμμένη ή τυχαία παραπληροφόρηση μέσω της χρήσης αυτών των μέσων. Όπως αναφέρει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στην ετήσια αναφορά του για τους παγκόσμιους κινδύνους, η μαζική ψηφιακή παραπληροφόρηση αναγνωρίζεται ως ο πλέον σημαντικός από τους τεχνολογικούς κινδύνους. Παρά τα πλεονεκτήματα των κοινωνικών δικτύων (π.χ. Αραβική Ανοιξη) και το γεγονός ότι το Διαδίκτυο έχει αυτο-διορθωτικούς μηχανισμούς (π.χ. Wikipedia), η ταχεία διάδοση ψευδών πληροφοριών, μπορεί να έχει πολύ σοβαρό αντίκτυπο στον πραγματικό (π.χ. πολιτικό, οικονομικό) κόσμο.”
Επομένως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να προσφέρουν πολλές δυνατότητες και ανέσεις καθως και ενημέρωση και χαγωγία,από την άλλη μέρια η υπερβολική και ανεξέλεγκτη χρήση τους μπορεί να επιφέρει σοβαρά προβλήματα στην ζωή του ανθρώπου.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Το Διαδίκτυο είναι ένα δυνατό εργαλείο στα χέρια μας, που όμως αν δεν το χρησιμοποιούμε σωστά μπορεί να εμπερικλείει κινδύνους. Η πρόκληση στο Διαδίκτυο είναι να μπορούμε να αναγνωρίζουμε πιθανούς κινδύνους. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που συνεπάγονται από τη χρήση του Διαδικτύου είναι:
Ακατάλληλο περιεχόμενο : Ο όρος ακατάλληλο περιεχόμενο είναι υποκειμενικός σε σχέση με την ηλικία ή και την ψυχική κατάσταση του κάθε ατόμου. Για παράδειγμα ένα περιεχόμενο μπορεί να θεωρηθεί μη αποδεκτό για ένα μικρό παιδί εάν αυτό περιέχει ακατάλληλο υλικό, το οποίο μπορεί να προκαλέσει ψυχικές διαταραχές, να σοκάρει ή ακόμα να προωθήσει λάθος συμπεριφορές. Το ίδιο περιεχόμενο μπορεί όμως να θεωρηθεί κατάλληλο για ένα μεγαλύτερο σε ηλικία άτομο. Συνήθως με τον όρο ακατάλληλο περιεχόμενο, αναφερόμαστε σε περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει ρατσιστικό ή ξενοφοβικό περιεχόμενο, προώθηση επιβλαβών συμπεριφορών, προώθηση τυχερών παιχνιδιών, παρουσίαση πορνογραφικού υλικού, προώθηση βίας κ.λ.π.
Ανεπιθύμητα μηνύματα : Ανεπιθύμητα Μηνύματα θεωρούνται τα μηνύματα εκείνα που υπό κανονικές συνθήκες οι χρήστες δεν θα επέλεγαν να δουν και τα οποία διανέμονται σε μεγάλο αριθμό παραληπτών. Παραδείγματα ανεπιθύμητων μηνυμάτων είναι μηνύματα που περιέχουν διαφημιστικά για αμφίβολα προϊόντα, μηνύματα με περιεχόμενο που συσχετίζεται με ψευδό-τυχερά παιχνίδια, ψευδό -νομικές υπηρεσίες, πορνογραφικό υλικό κτλ. Πολύ συχνό φαινόμενο είναι και η λήψη αλυσιδωτών μηνυμάτων (chain -emails). Τα μηνύματα αυτά είναι, συνήθως, ανεπιθύμητα και ο αποστολέας ζητά από τον παραλήπτη να προωθήσει το μήνυμα σε άλλα άτομα, τα οποία γνωρίζει. Ο κίνδυνος εδώ, είναι ότι κάθε φορά που προωθούμε ένα μήνυμα, αν δεν είμαστε προσεχτικοί, μαζί με αυτό εμφανίζεται και η ηλεκτρονική διεύθυνση όλων των προηγούμενων ατόμων που προώθησαν το ίδιο μήνυμα. Έτσι δεν γνωρίζουμε ποιος θα παραλάβει το μήνυμα και τι θα κάνει με τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις, οι οποίες θα εμφανίζονται σε αυτό.
Αποξένωση : Η αλόγιστη και πολύωρη χρήση του Διαδικτύου, δημιουργεί συναισθηματική απόσταση και αλλοιώνει την ποιότητα επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, κάτι το οποίο πολλές φορές οδηγεί στην Αποξένωσή τους από τον Πραγματικό Κόσμο.
Αρκετοί είναι αυτοί οι οποίοι ξοδεύουν άπειρες ώρες μπροστά στον υπολογιστή παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια, σερφάροντας στο Διαδίκτυο ή ακόμα και επικοινωνώντας με φίλους τους μέσω του Διαδικτύου. Η πολύωρη ενασχόληση με τα πιο πάνω, οδηγεί πολλές φορές στην Αποξένωση από τον Πραγματικό Κόσμο εφόσον επιτρέπει στους ανθρώπους να ψυχαγωγούνται ή να επικοινωνούν χωρίς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προσωπικής επαφής. Αρκετοί είναι αυτοί για παράδειγμα οι οποίοι αναπτύσσουν Διαδικτυακές (online) σχέσεις χωρίς να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους.
Όλα αυτά γίνονται σε βάρος του χρόνου που διαφορετικά μπορούν να έχουν διαθέσιμο για τη συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες με φίλους, γείτονες ή ομάδες ανθρώπων με κοινά εν- διαφέροντα. Ως αποτέλεσμα, κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να ταυτιστούν με τους άλλους νιώθοντας αποκλεισμένοι στην εντός του Διαδικτύου κοινωνική τους ζωή.
Αποπλάνηση : Στο Διαδίκτυο ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποιος είναι ο συνομιλητής μας στις ηλεκτρονικές μας επικοινωνίες, ακόμα και αν βλέπουμε τη φωτογραφία του ή αν χρησιμοποιούμε κάμερα. Έτσι, πολλοί επιτήδειοι εκμεταλλεύονται το γεγονός αυτό, δίνουν ψεύτικα στοιχεία (κυρίως για την ηλικία τους) και ξεκινούν συζητήσεις με τα πιθανά θύματά τους με στόχο να αναπτύξουν φιλική με αυτά σχέση και να αποσπάσουν όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες (π.χ. τόπο διαμονής, τα ενδιαφέροντά τους, τα χόμπι τους, τις σεξουαλικές τους εμπειρίες κ.λ.π.).
Τα δωμάτια επικοινωνίας (chat rooms) είναι ένας δημοφιλής τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των νέων αλλά και δημοφιλές μέσο αποπλάνησης (Shannon, 2008). Αυτά είναι εικονικά μέρη όπου άνθρωποι από όλο τον κόσμο μπορούν να «συναντηθούν» και να «συνομιλήσουν» μέσω μηνυμάτων. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι οποιοσδήποτε μπορεί, χρησιμοποιώντας απλά ένα ψευδώνυμο, να παρακολουθεί ή να συμμετέχει σε συζητήσεις μας.
Υπάρχει ωστόσο και η δυνατότητα «ιδιωτικής συνομιλίας», όπου κάποιοι από τα μέλη της ομάδας αποφασίζουν να απομονωθούν από τους άλλους σε ένα ιδιαίτερο «δωμάτιο» και να επικοινωνούν μόνο μεταξύ τους. Υπάρχουν συχνά καταγγελίες παιδιών ότι, κατά τη διάρκεια τέτοιου είδους συνομιλίας, έχουν δεχτεί προτροπές από αγνώστους για συνάντηση σε πραγματικό χώρο. Σε χώρες του εξωτερικού έχουν παρουσιασθεί έως τώρα δεκάδες περιπτώσεις παιδιών που εξαφανίσθηκαν, έπεσαν θύματα παιδόφιλων ή κυκλωμάτων παιδικής πορνογραφίας, ή παρασύρθηκαν από κακόβουλους αγνώστους, τους οποίους «συνάντησαν» σε δωμάτια επικοινωνίας (Craven, et al, 2006).
Βίαια παιχνίδια : Σύμφωνα με έρευνες, εκατομμύρια άτομα αφιερώνουν χρόνο σε καθημερινή βάση σε ηλεκτρονικά παιχνίδια (http://www.appdata.com). Όπως στην αγορά έτσι και στο Διαδίκτυο υπάρχουν διάφορες κατηγορίες παιχνιδιών. Η πιο δημοφιλής κατηγορία παιχνιδιών είναι η κατηγορία παιχνιδιών δράσης η οποία χωρίζεται σε άλλες υποκατηγορίες, όπως παιχνίδια πολεμικών τεχνών (Beat’em up), λαβυρίνθων (maze), πλατφόρμας (platform), βολών (shooters) κ.ά.
Η κατηγορία βολών θεωρείται η πλέον βίαια κατηγορία παιχνιδιών και έχει κατακριθεί ιδιαίτερα για τα κακά πρότυπα και τις αρνητικές επιδράσεις που πιθανότατα να έχει, ειδικά σε νεαρά άτομα . Όπως λέει και το όνομα, σκοπός είναι να χρησιμοποιήσουμε όπλα, ώστε να εξοντώσουμε τους αντιπάλους και να ολοκληρώσουμε τις αποστολές του παιχνιδιού.
Βία όμως που εκφράζουμε στα παιχνίδια μπορεί να την εμφανίσουμε και στην κανονική μας ζωή. Ανησυχητικά είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις έρευνες των Πανεπιστημίων της Καλιφόρνια και του Σαν Φρανσίσκο στις ΗΠΑ. Οι μελετητές βρήκαν ότι η βία στα ηλεκτρονικά παιχνίδια προκαλεί αντικοινωνική και πολεμοχαρή συμπεριφορά στην καθημερινότητα των παιδιών ηλικίας 18 έως 21 (Ferguson, 2007).
Αυτό το ενισχύει και ο οργανισμός ISFE (Interactive Software Federation of Europe), όπου σύμφωνα με έρευνές του, υψηλά επίπεδα έκθεσης σε βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια σχετίζονται έντονα με αυξανόμενη επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και στο ελεύθερο παιχνίδι και οδηγούν στην εγκληματικότητα.
Εδώ υπάρχει το ζήτημα του ενδεχομένως ακατάλληλου για την ηλικία του παιδιού περιεχόμενο. Για το σκοπό αυτό η βιομηχανία παιχνιδιών εφαρμόζει κώδικες σήμανσης των παιχνιδιών όπως π.χ. Πανευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για τα Ηλεκτρονικά Παιχνίδια (Pan European Game Information - PEGI). Στη σήμανσή του, το PEGI αναφέρει τόσο την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται ο κάθε τίτλος, καθώς και τα στοιχεία που περιλαμβάνει (π.χ. βία, ρατσιστικά στοιχεία, κ.ά.).
Εθισμός: Εθισμός στο Διαδίκτυο μπορεί να προκύψει με την πολύωρη ενασχόληση ατόμων σε διαδικτυακές δραστηριότητες όπως είναι τα παιχνίδια, δωμάτια συζητήσεων, ηλεκτρονικός τζόγος και άλλα. Ένα άτομο είναι εθισμένο όταν χαρακτηρίζεται από τουλάχιστο τρία από τα πιο κάτω:
Χρήση του Διαδικτύου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προτιθέμενο
Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή/και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το Διαδίκτυο
Συμπτώματα Συνδρόμου Απόσυρσης, όπως για παράδειγμα άγχος, έμμονη σκέψη για το Διαδίκτυο, όνειρα για το Διαδίκτυο
Χρήση Διαδικτύου προκειμένου να αποφευχθούν συμπτώματα απόσυρσης
Μείωση λειτουργικότητας του ατόμου. Συνήθως παραμελούν την προσωπική τους υγεία, γευματίζουν ανθυγιεινά, σταματούν τα αγαπημένα τους ενδιαφέροντα, εγκαταλείπουν το σχολείο, συγκρούονται έντονα στο σπίτι με τους γονείς τους, έχουν μεγάλη ένταση και θυμό που οδηγεί ακόμα και στη βία (Chakraborty, 2010)
Συνέχιση χρήσης του Διαδικτύου παρά τη γνώση της παραπάνω δυσλειτουργίας
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) στην Ελλάδα, το φαινόμενο είναι συχνότερο σε αγόρια, σε δυσλειτουργικές οικογένειες και σε παιδιά με καταθλιπτικά συναισθήματα ή σύνδρομο υπερκινητικότητας.
Πού μπορεί να συμβεί:
Συνήθως οι έφηβοι εθίζονται παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια ή/και τζόγο Σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης
Εκφοβισμός (Cyberbullying) : Εκφοβισμός είναι δυνατό να συμβεί μέσω του Διαδικτύου και περιλαμβάνει εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη και εχθρική συμπεριφορά απέναντι σε άτομο ή ομάδα ατόμων με σκοπό την πρόκληση συναισθηματικής και ψυχολογικής βλάβης.
Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός συνήθως έχει τη μορφή ενός εκφοβιστικού, ρατσιστικού, προσβλητικού ή πρόστυχου ηλεκτρονικού μηνύματος, φωτογραφίας ή βίντεο. Κάποιες φορές o εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει στο να περιθωριοποιηθούν και να αποκλειστούν άτομο ή άτομα από άλλους.
Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός διαφέρει από τα άλλα είδη εκφοβισμού αφού επεμβαίνει στον προσωπικό χώρο του παραλήπτη. Ο εκφοβισμός αυτός είναι δύσκολο να περιοριστεί, αφού δεν υπάρχει περιορισμός ούτε των μηνυμάτων που διανέμονται ηλεκτρονικά, ούτε του αριθμού των παραληπτών που μπορούν να γίνουν δέκτες αυτών των μηνυμάτων. H σύγχρονη έρευνα έχει δείξει ότι το σχολείο, όταν υπάρχει πληροφόρηση και ενημέρωση του προσωπικού, μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα (Bhat, 2008).
Κίνδυνοι: Ιοί (Virus): Ιός είναι κακόβουλο πρόγραμμα, το οποίο εγκαθίσταται στον υπολογιστή, συνήθως εν αγνοία του χρήστη, και ενεργοποιείται είτε κάποια προκαθορισμένη χρονική στιγμή είτε ύστερα από κάποια συγκεκριμένη ενέργεια. Η ενεργοποίηση ενός ιού μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα διάφορες συνέπειες, επικίνδυνες ή μη. Συγκεκριμένα, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα το συνεχές άνοιγμα διαφόρων παραθύρων στην οθόνη, μπορεί όμως και να προκαλέσει την καταστροφή δεδομένων σε αρχεία ή άλλες βλάβες. Ένας ιός ενσωματώνεται σε ηλεκτρονικά μηνύματα και προγράμματα, έτσι ώστε όταν ανοίξουμε τα μηνύματα αυτά ή εκτελέσουμε τα προγράμματα, ενεργοποιούμε άθελά μας και τον ιό.
Παιδική πορνογραφία: Παιδική πορνογραφία ορίζεται ως οι αναπαραστάσεις ανηλίκων που συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις ή καταστάσεις που υποδηλώνουν σεξουαλικές δραστηριότητες. Μερικές φορές ο ορισμός περιλαμβάνει εικόνες που έχουν υποστεί επεξεργασία από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η παιδική πορνογραφία θεωρείται έγκλημα και υπόκειται σε ποινικές κυρώσεις.
Η παιδική πορνογραφία ορίζεται διαφορετικά από τη νομοθεσία της κάθε χώρας. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Διαδικτυακά Εγκλήματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές:
- Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα.
- Ένα άτομο που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα προσποιούμενο ότι είναι ανήλικο.
- Ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν ένα ανήλικο να συμμετέχει σε σεξουαλικές δραστηριότητες.
Σύμφωνα με ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του φορέα για την ασφάλεια του Διαδικτύου στην Κύπρο (www.cyberethics.info) τον Αύγουστο του 2009, η 14η ιστοσελίδα προτίμησης των Κυπρίων είναι πορνογραφικού περιεχομένου. Η 14η θέση είναι η ψηλότερη θέση προτίμησης για πορνογραφική ιστοσελίδα ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές οι πληροφορίες είναι ανησυχητικές, γιατί σύμφωνα με ειδικούς κλινικούς σεξολόγους, οι άνθρωποι που εθίζονται στην πορνογραφία τείνουν να έχουν διαταραγμένη αντίληψη για τις ανθρώπινες σχέσεις, κάτι που μπορεί να τους αποξενώσει από τους συντρόφους τους. Επίσης, επισημαίνουν ότι οι ανήλικοι είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό γιατί τους λείπει η συναισθηματική ωριμότητα.
Η εξάπλωση των κυκλωμάτων παιδοφιλίας είναι ανησυχητική. Τα κυκλώματα αυτά είναι ομάδες ατόμων, τα οποία εργάζονται μαζί μέσω του Διαδικτύου με στόχο τη συλλογή και διανομή πορνογραφικού υλικού για τη δική τους ικανοποίηση. Τέτοιες ενέργειες αποτελούν έγκλημα και υπόκεινται στο νόμο.
Παραπληροφόρηση: Παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να συμβεί με την παρουσίαση διάφορων ψευδών ή αναληθών ή τροποποιημένων πληροφοριών σε ιστοσελίδες, με πιθανό σκοπό την παραπλάνησή μας. Παραπληροφόρηση συμβαίνει και όταν οι πληροφορίες είναι ελλιπείς με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Πού μπορεί να συμβεί: Σε οποιαδήποτε σελίδα του Διαδικτύου που προσφέρει πληροφορίες.
Η εξάπλωση των κυκλωμάτων παιδοφιλίας είναι ανησυχητική. Τα κυκλώματα αυτά είναι ομάδες ατόμων, τα οποία εργάζονται μαζί μέσω του Διαδικτύου με στόχο τη συλλογή και διανομή πορνογραφικού υλικού για τη δική τους ικανοποίηση. Τέτοιες ενέργειες αποτελούν έγκλημα και υπόκεινται στο νόμο.
Παραπληροφόρηση: Παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να συμβεί με την παρουσίαση διάφορων ψευδών ή αναληθών ή τροποποιημένων πληροφοριών σε ιστοσελίδες, με πιθανό σκοπό την παραπλάνησή μας. Παραπληροφόρηση συμβαίνει και όταν οι πληροφορίες είναι ελλιπείς με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Πού μπορεί να συμβεί: Σε οποιαδήποτε σελίδα του Διαδικτύου που προσφέρει πληροφορίες.
Αντιμετώπιση: Αξιολογούμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε στο Διαδίκτυο και ελέγχουμε το συγγραφέα, την προέλευση της σελίδας, τη βιβλιογραφία της πληροφορίας.
Χρησιμοποιούμε πολλαπλές πηγές πληροφοριών και διασταυρώνουμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε στο Διαδίκτυο. Επισκεπτόμαστε βιβλιοθήκες, όχι απλώς το Διαδίκτυο, και χρησιμοποιούμε ποικιλία πηγών, όπως εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία.
Χρησιμοποιούμε διάφορες μηχανές αναζήτησης και όχι μόνο μία για να βελτιωθεί σημαντικά η ικανότητά μας να βρίσκουμε ποιοτικές πληροφορίες.
Μαθαίνουμε πώς λειτουργεί το Διαδίκτυο και γνωρίζουμε πως ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μια διαδικτυακή τοποθεσία, χωρίς να τον ελέγχει κανείς. Γι’ αυτό το λόγο απαιτείται να χρησιμοποιούμε πηγές που γενικά θεωρούνται έγκυρες.
Μαθαίνουμε πώς να διακρίνουμε ένα γεγονός από μια άποψη και να αναγνωρίζουμε την προκατάληψη, την προπαγάνδα και τις τοποθεσίες που χρησιμοποιούν ιδεολογικά στερεότυπα.
Εγκαθιστούμε φίλτρα λογισμικού που μπορούν να αποκλείσουν πηγές που περιέχουν μίσος, ρατσισμό και άλλου είδους προπαγάνδα.
Υποκλοπή προσωπικών στοιχείων : Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων στο Διαδίκτυο είναι η πράξη της εξαπάτησης ενός χρήστη κάνοντας τον να δώσει προσωπικές πληροφορίες σε μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο Διαδίκτυο (π.χ διεύθυνση, αριθμό ταυτότητας, αριθμό διαβατηρίου, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών,ης κ.λπ). Μια τέτοιου είδους δραστηριότητα επιτρέπει σε έναν απατεώνα (cracker) να κλέψει ή να πλαστογραφήσει τα στοιχεία του θύματος ή/και να κερδίσει παράνομη πρόσβαση στα δεδομένα του/της, όπως προσωπικούς λογαριασμούς, συνδρομές, e-mail, κωδικούς, κ.λπ.
Κάποιοι θεωρούν τις Απάτες (Scams) ως ένα είδος υποκλοπής, μόνο που οι Απάτες συνήθως δεν ενδιαφέρονται για τις προσωπικές μας πληροφορίες, αλλά προσπαθούν να προκαλέσουν τον οίκτο μας για τον ανθρώπινο πόνο ώστε να προσφέρουμε λεφτά για να βοηθήσουμε ένα δήθεν καλό σκοπό. Για παράδειγμα, σχεδόν κάθε μεγάλη καταστροφή (σεισμός, πλημμύρες, πείνα, πόλεμος) έχει προκαλέσει πολυάριθμες ηλεκτρονικές απάτες, μηνύματα σε ιστοσελίδες που ζητούν από τους χρήστες να προσφέρουν λεφτά για να βοηθήσουν για κάποιο καλό σκοπό. Πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει πολλά λεφτά για τέτοιους “καλούς” σκοπούς. Κάποιοι έχουν χάσει ακόμα και τη ζωή τους, καθώς έχουν ταξιδέψει σε άλλες χώρες για να γνωρίσουν αυτούς που επωφελούνταν των προσφορών τους.
Πού μπορεί να συμβεί:
Μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων (e-mail) που ξεγελούν το χρήστη ώστε να οδηγηθεί σε πλαστές ιστοσελίδες.
Κατά το φυλλομέτρημα οποιασδήποτε σοβαρής ιστοσελίδας, η οποία έχει μολυνθεί απο ιο.
Κατά τη περιήγηση σε ιστοσελίδες με αναληθή προϊόντα και πληροφορίες.
Κατά τη χρήση οποιουδήποτε φυλλομετρητή Διαδικτύου, ο οποίος έχει μολυνθεί με πρόγραμμα που καταγράφει προσωπικές και οικονομικές πληροφορίες, τις οποίες χρησιμοποίησε ο χρήστης σε επισκέψεις του σε σελίδες που του τις ζητούν.
Υποκλοπή προσωπικών στοιχείων : Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων στο Διαδίκτυο είναι η πράξη της εξαπάτησης ενός χρήστη κάνοντας τον να δώσει προσωπικές πληροφορίες σε μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο Διαδίκτυο (π.χ διεύθυνση, αριθμό ταυτότητας, αριθμό διαβατηρίου, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών,ης κ.λπ). Μια τέτοιου είδους δραστηριότητα επιτρέπει σε έναν απατεώνα (cracker) να κλέψει ή να πλαστογραφήσει τα στοιχεία του θύματος ή/και να κερδίσει παράνομη πρόσβαση στα δεδομένα του/της, όπως προσωπικούς λογαριασμούς, συνδρομές, e-mail, κωδικούς, κ.λπ.
Κάποιοι θεωρούν τις Απάτες (Scams) ως ένα είδος υποκλοπής, μόνο που οι Απάτες συνήθως δεν ενδιαφέρονται για τις προσωπικές μας πληροφορίες, αλλά προσπαθούν να προκαλέσουν τον οίκτο μας για τον ανθρώπινο πόνο ώστε να προσφέρουμε λεφτά για να βοηθήσουμε ένα δήθεν καλό σκοπό. Για παράδειγμα, σχεδόν κάθε μεγάλη καταστροφή (σεισμός, πλημμύρες, πείνα, πόλεμος) έχει προκαλέσει πολυάριθμες ηλεκτρονικές απάτες, μηνύματα σε ιστοσελίδες που ζητούν από τους χρήστες να προσφέρουν λεφτά για να βοηθήσουν για κάποιο καλό σκοπό. Πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει πολλά λεφτά για τέτοιους “καλούς” σκοπούς. Κάποιοι έχουν χάσει ακόμα και τη ζωή τους, καθώς έχουν ταξιδέψει σε άλλες χώρες για να γνωρίσουν αυτούς που επωφελούνταν των προσφορών τους.
Πού μπορεί να συμβεί:
Κατά την πλοήγηση στους χώρους του Διαδικτύου είναι καλό να έχουμε υπόψη μας τα παρακάτω:
1. Το Διαδίκτυο είναι κυρίως μια κοινωνία ανθρώπων και κρύβει τους ίδιους κινδύνους που κρύβει κάθε κοινωνία, ιδιαίτερα όταν διευκολύνεται στο έπακρο ο τρόπος επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους.
2. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στο Διαδίκτυο δεν είναι πάντα έγκυρες.
3. Η κοινοποίηση των προσωπικών στοιχείων του χρήστη (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, φωτογραφία, κωδικοί πρόσβασης, αριθμός πιστωτικών καρτών, e-mail κ.λπ.) είναι καλό να αποφεύγεται.
4. Η τοποθέτηση του υπολογιστή (εάν είναι δυνατόν) σε κοινόχρηστο χώρο και όχι αποκλειστικά στο παιδικό δωμάτιο ενθαρρύνει τη χρήση του Διαδικτύου σε οικογενειακό περιβάλλον και βοηθά στην επίβλεψη των ιστοσελίδων τις οποίες επισκέπτονται τα παιδιά.
5. Η καλή επικοινωνία με τα παιδιά είναι απαραίτητη ώστε να ενθαρρύνονται να μιλάνε για αυτούς με τους οποίους επικοινωνούν, ανταλλάσσουν μηνύματα και να ενημερώνουν εάν ποτέ γίνονται θύματα απειλών, εκφοβισμού ή παρενόχλησης οποιασδήποτε μορφής.
6. Η χρήση του υπολογιστή ως μέσου απασχόλησης του παιδιού χωρίς την παρουσία ενηλίκου είναι καλό να αποφεύγεται. Ο υπολογιστής δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως ηλεκτρονική babysitter !!!
7. Η δημιουργία ενός συνόλου από κανόνες χρήσης του Η/Υ αποδεκτών από όλους και η ανάρτηση τους σε εμφανές σημείο δίπλα στον υπολογιστή συντελεί στην προστασία όλων των χρηστών.
1. Το Διαδίκτυο είναι κυρίως μια κοινωνία ανθρώπων και κρύβει τους ίδιους κινδύνους που κρύβει κάθε κοινωνία, ιδιαίτερα όταν διευκολύνεται στο έπακρο ο τρόπος επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους.
2. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στο Διαδίκτυο δεν είναι πάντα έγκυρες.
3. Η κοινοποίηση των προσωπικών στοιχείων του χρήστη (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, φωτογραφία, κωδικοί πρόσβασης, αριθμός πιστωτικών καρτών, e-mail κ.λπ.) είναι καλό να αποφεύγεται.
4. Η τοποθέτηση του υπολογιστή (εάν είναι δυνατόν) σε κοινόχρηστο χώρο και όχι αποκλειστικά στο παιδικό δωμάτιο ενθαρρύνει τη χρήση του Διαδικτύου σε οικογενειακό περιβάλλον και βοηθά στην επίβλεψη των ιστοσελίδων τις οποίες επισκέπτονται τα παιδιά.
5. Η καλή επικοινωνία με τα παιδιά είναι απαραίτητη ώστε να ενθαρρύνονται να μιλάνε για αυτούς με τους οποίους επικοινωνούν, ανταλλάσσουν μηνύματα και να ενημερώνουν εάν ποτέ γίνονται θύματα απειλών, εκφοβισμού ή παρενόχλησης οποιασδήποτε μορφής.
6. Η χρήση του υπολογιστή ως μέσου απασχόλησης του παιδιού χωρίς την παρουσία ενηλίκου είναι καλό να αποφεύγεται. Ο υπολογιστής δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως ηλεκτρονική babysitter !!!
7. Η δημιουργία ενός συνόλου από κανόνες χρήσης του Η/Υ αποδεκτών από όλους και η ανάρτηση τους σε εμφανές σημείο δίπλα στον υπολογιστή συντελεί στην προστασία όλων των χρηστών.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
- Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη ευαισθητοποίησης (μέσω φορέων, ημερών εορτασμού, ενημερωτικών εκδηλώσεων κ.α.) σε θέματα Ασφάλειας, αλλά και Σωστής Χρήσης του Διαδικτύου;
- Σε ποια από τα πιο κάτω θέματα νοιώθετε την ανάγκη περαιτέρω ενημέρωσης;
1.Ιδιωτικότητα 2.Cyber Bullying 3.Διαδικτυακός Εθισμός
4.Ηλεκτρονικές Απάτες 5.Ψηφιακό αποτύπωμα 6.Εθισμός στη Βία
4.Ηλεκτρονικές Απάτες 5.Ψηφιακό αποτύπωμα 6.Εθισμός στη Βία
- Οι σημερινοί νέοι είναι ενημερωμένοι για το cyber bullying;
- Θεωρείτε το cyber bullying εξίσου σημαντικό με τα υπόλοιπα είδη του bullying;
- Ο λόγος για τον οποίο τα παιδιά πέφτουν θύματα bullying στο διαδίκτυο είναι η υπερβολική ώρα χρήσης του;
- Η εμμονή στα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι λόγος εθισμού των νέων στο διαδίκτυο;
- Πιστεύετε ότι τα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια έχουν επίδραση στη ζωή σας ;
- Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρξει ειδική θεραπεία για τον εθισμό στο διαδίκτυο;
\
- Θεωρείτε τα ΜΚΔ πολύτιμα και αναντικατάστατα στην σύγχρονη καθημερινότητα;
- Ποιό Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) προτιμάτε;
1.FB 2.Twitter 3.YouTube 4.Blogger 5.Instagram 6.Pin interest
- Για ποιο λόγο χρησιμοποιείτε το πιο πάνω ΜΚΔ που προτιμάτε;
1.Διασκέδαση 2.Ενημέρωση 3.Κοινωνικότητα
- Πόση ώρα την ημέρα χρησιμοποιείτε το ΜΚΔ της προτίμησης σας;
1 2 3 πάνω από 3
- Επηρεάζεστε στην υπόλοιπη καθημερινότητά σας από την χρήση του αγαπημένου σας ΜΚΔ;
- Προτιμάτε σύνδεση από κινητό , Laptop ή από PC;
1.Κινητό 2.Laptop / Tablet 3.Desktop PC
- Πιστεύετε ότι χρησιμοποιείτε υπερβολικά τα ΜΚΔ;
- Πιστεύετε ότι διαφυλάσσεται η ιδιωτικότητα σας με τον τρόπο που χρησιμοποιείτε τα ΜΚΔ;
- Έχετε νοιώσει περιορισμό στην ελευθερία της έκφρασής σας στο Διαδίκτυο;
- Πιστεύετε ότι υπάρχουν υποχρεώσεις κατά τη χρήση του διαδικτύου ή μόνον δικαιώματα;
- Έχετε αντιμετωπίσει έως τώρα σοβαρό πρόβλημα – κίνδυνο στο διαδίκτυο;
- Αν ΝΑΙ νοιώθετε μετά την ενημέρωσή σας σε θέματα Ασφάλειας και Σωστής χρήσης Διαδικτύου , «πιο έτοιμοι» σήμερα να αντιμετωπίσετε παρόμοιο πρόβλημα;
Σας ευχαριστούμε για την συμμετοχή σας
Οι μαθητές/τριες του Β1
4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
Θέλοντας να καταγράψουμε την ενασχόληση των εφήβων με το διαδίκτυο, στοχεύοντας στο να ενημερώσουμε και να βοηθήσουμε τους συμμαθητές μας για μια ακίνδυνη και ποιοτικότερη χρήση του, αναλάβαμε να μοιράσουμε στους μαθητές της Α’ Λυκείου του σχολείου μας, εν όψη της Παγκόσμιας Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου ένα ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο αναφερόταν σε ζητήματα διαδικτύου που απασχολούν όλους τους νέους των ημερών μας όπως είναι το cyber bullying,τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης,η ιδιωτικότητα μέσω του διαδικτύου και άλλα παρεμφερή θέματα. Σύμφωνα με αυτό το ερωτηματολόγιο λοιπόν εξήχθησαν κάποια συμπεράσματα σχετικά με το διαδίκτυο και τους νέους.
- Οι μαθητές της Α’ τάξης χρησιμοποιούν το διαδίκτυο κυρίως για λόγους διασκέδασης καθώς αφιερώνουν περίπου 2 ώρες ημερησίως στο αγαπημένο τους ΜΚΔ το οποίο είναι το facebook. Επιπρόσθετα προτιμούν την σύνδεση στο διαδίκτυο μέσω κινητού τηλεφώνου,μολαταύτα ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των μαθητών δεν θεωρεί τα ΜΚΔ αναντικατάστατα και σημαντικά στην καθημερινότητα του.
- Μας εκμυστηρεύονται επίσης ότι νιώθουν την ανάγκη για ενημέρωση σχετικά με το cyber bullying καθώς δεν θεωρούν πως είναι επαρκώς ενημερωμένοι παρά το γεγονός πως κατατάσσουν το cyber bullying στα ίδια επίπεδα διάδοσης και κινδύνου με τα υπόλοιπα είδη εκφοβισμού. Επιπροσθέτως έχουν την άποψη πως ο λόγος για τον οποίο οι νέοι πέφτουν θύματα bullying στο διαδίκτυο δεν είναι οι αυξημένες ώρες που καταναλώνουν καθημερινά στην χρήση αυτού.
- Υποστηρίζουν πως τα βίαια παιχνίδια που κατακλύζουν την καθημερινότητα τους επιδρούν στην ζωή τους και πως το διαδίκτυο παρέχει στο χρήστη όχι μόνο δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις.
- Το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών που παρακολούθησαν την ενημέρωση σχετικά με την ασφάλεια μέσω του διαδικτύου δηλώνουν πιο έτοιμοι, μετά από αυτήν την ενέργεια, να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους που “κρύβει” το διαδίκτυο και πιθανότατα κάποια στιγμή κληθούν να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι.
- Τέλος το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων δεν έχει νοιώσει ποτέ τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης στο διαδίκτυο. Το διαδίκτυο αποτελούσε ανέκαθεν έναν νέο κόσμο χωρίς ταυτότητες και απαλλαγμένο από κάθε είδους περιορισμούς Σε αυτόν τον κυβερνοχώρο θα πρέπει να επικρατεί η ελευθερία λόγου και έκφρασης με την προϋπόθεση ότι η ελευθερία κάποιου δεν καταπατά τα δικαιώματα κάποιου άλλου χρήστη. Έτσι το διαδίκτυο είναι αναγκαίο να προσφέρει την απαραίτητη ελευθερία στους χρήστες του ώστε να μην πλήττεται με οποιονδήποτε τρόπο.
5. ΚΡΙΤΙΚΗ - ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ
Σίγουρα η συνολική προσπάθεια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καλή. Δυστυχώς ο χρόνος, λόγω των υποχρεώσεων της δευτέρας λυκείου ήταν λίγος και οι υποχρεώσεις πολλές. Θεωρούμε πως υπήρχαν παιδιά, παρόλα αυτά, που προσπάθησαν και πέτυχαν ένα αρκετά ικανοποιητικό αποτέλεσμα.
Άλλοι προσπάθησαν λιγότερο και δεν έδωσαν αρκετή προσοχή. Το δυσάρεστο ήταν ότι υπήρχαν μαθητές που δεν ασχολήθηκαν σοβαρά ή και καθόλου με ότι ανάλαβαν, φορτώνοντάς τα τελικά στους υπόλοιπους. Ωστόσο, είναι φανερό ότι τα κενά αυτά καλύφθηκαν και έγινε ό,τι ήταν δυνατό για ένα καλό τελικό αποτέλεσμα. Σαν ομάδα λειτουργήσαμε, παρά τις μικρές διαφωνίες, αρκετά καλά και χωρίς ιδιαίτερες εντάσεις. Πολύ καλά σχόλια δέχτηκε η παρουσίαση που έγινε στο αμφιθέατρο και έδειξε ότι ακόμη και σε περιορισμένο χρόνο και κάτω από ιδιαίτερη πίεση μπορούμε να αντεπεξέλθουμε, αν συνεργαστούμε. Συνολικά, εξαιρώντας κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις “αδιαφορίας”, κρίνουμε, ότι είχαμε μια καλή συνεργασία κάτω από ήρεμες συνθήκες με πολύ μεράκι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαμε καλύτερα.
6. ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Τα ευρήματα της έρευνάς μας και οι απαντήσεις στα ερευνητικά ερωτήματα που θέσαμε πιστεύουμε ότι είναι ικανοποιητικά. Κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με το θέμα “Διαδίκτυο” όμως, προέκυψαν νέα θέματα και προεκτάσεις, όπως αυτές που ακολουθούν και θα είχε ενδιαφέρον να αποτελέσουν αντικείμενο μιας μελλοντικής ερευνητικής εργασίας.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Ως ηλεκτρονική δημοκρατία ορίζεται η διαδικασία, που επιτρέπει την εμπλοκή όλων των ατόμων, ανεξαρτήτως φύλου, ιδιότητας και καταγωγής, σε διάλογο, σε ψηφοφορίες και σε άλλες δραστηριότητες με την χρήση κατάλληλων τεχνολογικών μέσων, ώστε να ευνοηθεί η ελεύθερη έκφραση και η γέννηση νέων ιδεών, χωρίς φόβο, προκαταλήψεις και περιορισμούς Άλλωστε η ουσία της δημοκρατίας είναι η επίλυση των προβλημάτων μέσα από την ανοιχτή, απρόσκοπτη συζήτηση. Η ανωνυμία (ακόμα και ένας σκύλος μπορεί να στήσει ένα blog), μαζί με την ευκολία της δημοσίευσης έχει επιφέρει τη μεγαλύτερη αλλαγή στον χώρο της δημοσιότητας μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας. Αυτή βέβαια είναι η μία πλευρά της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο. Δρα απελευθερωτικά, προστατεύει την ιδιωτικότητα, καθιστά εφικτή την προσωπική εξομολόγηση ή τη διοχέτευση πολύτιμων πληροφοριών, που τα ΜΜΕ δεν τολμούν να δημοσιεύσουν. Συχνά αποτελούν τη μοναδική πηγή ειδήσεων από χώρες με απολυταρχικά και ανελεύθερα καθεστώτα. Είναι μια δημοκρατική επανάσταση.
Ο κάθε πολίτης, με μια δαπάνη λίγων ευρώ τον μήνα, μπορεί να γίνει «εκδότης του εαυτού του» και να έχει πρόσβαση σε χιλιάδες ή και εκατομμύρια αναγνώστες. Επίσης μπορεί να συμμετέχει σε ομάδες συζητήσεων (fora και chat), σε τόπους συνάντησης ή σε χώρους παράλληλης ζωής (όπως το Second Life) χωρίς να αποκαλύψει την ταυτότητά του.
Περαιτέρω μέσω του διαδικτύου οι ενεργοί πολίτες πληροφορούνται, παρακολουθούν, εκφράζουν τις απόψεις τους, οργανώνουν παγκόσμια κινήματα διαμαρτυρίας, ενώ ταυτόχρονα επιλέγουν το μέσο, τον τρόπο και το ρυθμό ενημέρωσης τους, χωρίς τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς. Οι ψηφιακοί πολίτες συναθροίζονται σε μία εικονική πόλη, σε ένα ψηφιακό κράτος, σε μία συμβολική κοινότητα, μετέχουν ενός οικουμενικού πολιτισμού και ενισχύουν τον ανοιχτό διάλογο, πέρα από κάθε οικονομικό, κοινωνικό και φυλετικό κώλυμα. Οι εφαρμογές του ίντερνετ προσδίδουν στη δημοκρατία νέες δυνατότητες.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ...
Tο διαδίκτυο έκανε την έρευνα και την αναζήτηση Πληροφοριών πολύ πιο εύκολη. Πριν την εμφάνισή του οι άνθρωποι για να καταφέρουν να μαζέψουν τις πληροφορίες που χρειάζονταν επισκέπτονταν πιο συχνά τις βιβλιοθήκες κάτι που γίνεται και τώρα αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό όσο παλιά. Αυτό γίνεται διότι το διαδίκτυο επιτρέπει στο κάθε χρήστη (μέσω της ελευθέριας) από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου που είναι συνδεδεμένος σε αυτό να ανεβάσει πληροφορίες με πολλές μορφές (εικόνες, κείμενα, βίντεο,κτλ).Το κατά πόσο είναι αλήθεια αυτές οι πληροφορίες για να το ανακαλύψουμε πρέπει να τις διασταυρώσουμε και καλό είναι αν δε κάνουμε αυτό πρώτα να μη τις παίρνουμε για δεδομένες.
ΜΕΡΙΚΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΑΚΟΜΗ…
Το διαδίκτυο είναι ένα ιδανικό πεδίο ανάπτυξης του διαλόγου.
Δημιουργήθηκε ως ένα ανοιχτό, προσιτό σύστημα και οποιαδήποτε προσπάθεια φίμωσης του – ακόμα κι αν κάποιοι διατείνονται ότι αυτό προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα – αποτελεί απαράδεκτη καπηλεία των βασικών αρχών του.
Εξάλλου, αποδεικνύεται περίτρανα ότι οι πολίτες του κυβερνοχώρου έχουν την ικανότητα αυτορρύθμισης και γι' αυτό η ηλεκτρονική δημοκρατία βασίζεται περισσότερο στις αρχές της Εκκλησίας του Δήμου, παρά στα κοινοβουλευτικά μορφώματα, που ταλανίζουν το σύγχρονο κόσμο. Το διαδίκτυο είναι δίαυλος απρόσκοπτης επικοινωνίας, βήμα θεμελίωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προπομπός κοινωνικών καταστάσεων, που σύντομα θα επηρεάσουν την πολιτική ζωή.
Η παρουσία μη κυβερνητικών οργανώσεων, περιβαλλοντικών κινημάτων, οικονομικών δομών και κοινωνικών δράσεων στο διαδίκτυο αποτελεί τη βάση μιας βιώσιμης λειτουργίας ελέγχου των πολιτικών τεκταινομένων, την οποία οι κυβερνήσεις οφείλουν να λάβουν σοβαρά υπόψη. Δεν είναι τυχαίο που κολοσσοί του κλειστού λογισμικού "ανοίγουν" τον κώδικά τους, ώστε να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα, πάνω στην οποία οι τεχνολογικές εξελίξεις θα λάβουν πολιτική υπόσταση, βασιζόμενες στις αρχές της ανεμπόδιστης διασύνδεσης και των συμβολικών δικτύων. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απενεργοποιεί υπερσυνδέσμους, εξυπηρετώντας οικονομικές σκοπιμότητες ή παιχνίδια εξουσίας και οι μηχανές αναζήτησης οφείλουν να αναπροσαρμόσουν τους αλγορίθμους τους, ώστε να παρουσιάζουν όλα τα αποτελέσματα και όχι τα δημοφιλέστερα
Το διαδίκτυο με το τρόπο που λειτουργεί “καταργεί” τα σύνορα και μας κάνει όλους πολίτες του κόσμου .Ο καθένας μπορεί να ανεβάζει οτιδήποτε θέλει.
7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Wikipedia
Σχολικά εγχειρίδια
http://epapanis.blogspot.gr/2009/05/blog-post.htmlWikipedia
Σχολικά εγχειρίδια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου